Από το περιοδικό Nation (via Αυγή)
Του Γκάρι Γιούνγκε*
Φανταστείτε τη ΝAFTA (North America Free Trade Agreement) σαν ένα πολύ μικρό ορεκτικό, ένα είδος amuse-bouche, ως τον πρόδρομο μιας μεγαλύτερης υπερεθνικής γιορτής. Φανταστείτε τη να έρχεται με διαρθρωτικά ταμεία ώστε να προωθήσει την οικονομική ανάπτυξη σε περιοχές που έχουν πρόβλημα – από το Μίτσιγκαν στο Μοντερέι και στη Μανιτόμπα – και με ένα κοινωνικό κεφάλαιο έτσι ώστε να καλύψει τα δικαιώματα των εργαζομένων και έτσι μετά τα σύνορα να άνοιγαν διάπλατα ώστε να μπορεί το εργατικό δυναμικό να κινείται ελεύθερα μαζί με το κεφάλαιο.
Φανταστείτε την κατόπιν να υπηρετεί ένα βορειοαμερικανικό Κογκρέσο, το οποίο εκλέγεται κάθε πέντε χρόνια από ολόκληρη την ήπειρο και μετά να της προστίθεται ένα βορειοαμερικανικό δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Και στη συνέχεια του γεύματος, για το κυρίως πιάτο, να βγάζει το δολάριο (του Καναδά και των ΗΠΑ) και το πέσο εκτός μενού και να τα αντικαθιστά με ένα νέο νόμισμα (ας το ονομάσουμε «αμερικάνο»), το οποίο θα ελέγχεται από τη βορειοαμερικανική Κεντρική Τράπεζα.
Αυτός ο πλούσιος μπουφές μπορεί να μην καλύπτει όλα τα γούστα. Πράγματι ορισμένοι μπορεί να αισθανθούν ναυτία λόγω της κινητικότητας, ενώ άλλοι θα περιδρομιάσουν. Κάποιοι ουτοπιστές μπορεί να το πανηγυρίσουν ως τον προάγγελο ενός σοσιαλδημοκρατικού κόσμου, άλλοι μπορεί να υποστηρίξουν ότι θα εξασθενούσε ακόμη περισσότερο τα συνδικάτα και την εργατική δύναμη.
Αλλά οι περισσότεροι θα συμφωνούσαν πως ένα τέτοιο τολμηρό εγχείρημα θα απαιτούσε δημοκρατική συναίνεση για την κατασκευή του και δημοκρατικό έλεγχο από τη δημιουργία του και ύστερα. Η απουσία αυτών των δύο βασικών παραγόντων όχι μόνο δεν θα στερούσε νομιμότητα από το συνολικό σχήμα, αλλά θα εμπόδιζε και τη σωστή λειτουργία του.
Καλωσορίσατε στην Ευρωζώνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση, που παλεύει να διατηρήσει την αξιοπιστία της μπροστά στην κερδοσκοπία, τις διαμαρτυρίες και την αμφιλεγόμενη στάση των κυβερνήσεων. Το ευρώ έχει χάσει περίπου το 14% της αξίας του έναντι του δολαρίου μόνο για το τρέχον έτος. Τα πιο αδύναμα μέλη της Ευρωζώνης – Ελλάδα, Πορτογαλία, Ιρλανδία και Ισπανία – απειλούνται με διωγμό και η Ιταλία σύντομα να συγκαταλεχθεί στον ίδιο κατάλογο. Ωστόσο οι ισχυρότερες, Γαλλία και Γερμανία αμφισβητούν την επιβίωση του νομίσματος.
Το περίεργο με αυτή την κρίση είναι πως στα χαρτιά οι ευρωπαϊκές οικονομίες δεν βρίσκονται σε φοβερή κατάσταση σε σύγκριση με τον υπόλοιπο δυτικό κόσμο. Η ανεργία στην Ε.Ε. είναι οριακά χαμηλότερη από ό,τι στις Ηνωμένες Πολιτείες (9,7% σε αντίθεση με 9,9%), ενώ παρόμοιος είναι και ο ρυθμός του πληθωρισμού (1,8% έναντι 2,2%).
Η αλήθεια είναι ότι η ανάπτυξη και η παραγωγικότητα είναι σημαντικά χαμηλότερες, οπότε δεν υπάρχει λόγος για χορούς και πανηγύρια στα Ηλύσια πεδία. Αλλά, δημοσιονομικά μιλώντας, απέχουμε πολύ από την ολοκληρωτική καταστροφή. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, το έλλειμμα των Ηνωμένων Πολιτειών, ως ποσοστό του ΑΕΠ, είναι υψηλότερο από εκείνο της Ελλάδας, της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και της Ιταλίας – όλες τους βρίσκονται στα νύχια των αγορών – και το δημόσιο χρέος τους (των ΗΠΑ), ως ποσοστό του ΑΕΠ, είναι υψηλότερο από εκείνο των Πορτογαλίας, Ιρλανδίας και Ισπανίας.
Αλλά το πρωταρχικό πρόβλημα της Ευρώπης – η αιτία παραμόνευε από κρίση σε κρίση καθώς οι αγορές πέφτουν, οι Έλληνες και οι Ισπανοί διαμαρτύρονται και οι Γερμανοί και οι Γάλλοι γκρινιάζουν – δεν είναι το δημοσιονομικό, αλλά το δημοκρατικό της έλλειμμα.
Διότι το «συναρπαστικότερο» πράγμα πέραν της κλίμακας και του ρυθμού ανάπτυξης της Ε.Ε., που ξεκίνησε από μια μικρή, αδασμολόγητη εμπορική κοινότητα και κατέληξε σε μια ένωση 27 εθνών με κοινό νόμισμα, δικαστήριο ανθρωπίνων δικαιωμάτων και κεντρική τράπεζα, είναι η έλλειψη δημοκρατίας που συνόδευσε την ανάπτυξη αυτή.
Ας πάμε πίσω στο υποθετικό αμερικανικό υπερκράτος και ας φανταστούμε το εξής: απολύτως κανείς δημοκρατικός έλεγχος σε τίποτε – και αυτό να συνιστά το σαφές χαρακτηριστικό στοιχείο του συστήματος.
Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας διορίζεται από δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις, αλλά δεν λογοδοτεί σε αυτές. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν δημοσιεύει ούτε τα πρακτικά ούτε τις λεπτομέρειες της ψηφοφορίας και θέτει τους στόχους για τον πληθωρισμό και τα επιτόκια δίχως δημοκρατική διαβούλευση.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το μόνο άμεσα εκλεγμένο κομμάτι της Ε.Ε., δεν μπορεί να εισηγηθεί νέα νομοθεσία, γεγονός που εξηγεί γιατί η συμμετοχή των ψηφοφόρων στις εκλογές για την Ευρωβουλή έχει υποχωρήσει κατά 30% στη διάρκεια των τελευταίων 30 ετών, με τη συμμετοχή να φθάνει πέρσι το 43%.
Όποτε ο λαός ψηφίζει αρνητικά σε μια φάση ένταξης – όπως έκανε η Ιρλανδία προ διετίας – η Ε.Ε. απλώς τους διατάζει να ψηφίσουν μέχρις ότου παραγάγουν το «σωστό» αποτέλεσμα. Από τη στιγμή που θα ψηφίζουν θετικά, δεν υπάρχει πισωγύρισμα.
Στις καλές εποχές οι περισσότερες χώρες – με την εξαίρεση της Δανίας και του Ηνωμένου Βασιλείου – αντάλλαξαν τη δημοκρατία με την ευημερία και υιοθέτησαν το ευρώ. Αλλά σε μια κρίση αυτή η βολική συναίνεση καταρρέει και δεν υπάρχουν μέσα για επίλυση των διαφορών και για λήψη αποφάσεων για τις περαιτέρω ενέργειες. Ό,τι κι αν πιστεύουν οι Αμερικανοί για τη διάσωση ή το πακέτο με τα κίνητρα εξόδου από την κρίση, οι εκλεγμένοι εκπρόσωποί τους είχαν πάρει την απόφασή τους.
Πολλοί πολίτες διαμαρτυρήθηκαν. Τα μέλη του Κογκρέσου που τους δυσαρέστησαν έπρεπε να δώσουν εξηγήσεις. Με δεδομένη την επιρροή των ομάδων πίεσης και των αγορών, δεν θα έπρεπε να υπερβάλλει κανείς σχετικά με τον έλεγχο που ασκούν οι πολίτες στην οικονομική τους μοίρα. Αλλά τουλάχιστον στον δημόσιο χώρο υπάρχει μια προσδοκία για τη δημοκρατία.
Στην Ε.Ε., όμως, η δημοκρατία δεν είναι πάντα έστω στόχος. Έτσι το βασικό πρόβλημα δεν είναι ότι οι Γερμανοί αναζητούν το είδος της δημοσιονομικής λιτότητας που θα μπορούσε να καθυστερήσει μια εύθραυστη ανάκαμψη ή ότι οι Γάλλοι προτιμούν περισσότερα κίνητρα, που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πληθωρισμό. Είναι ότι δεν υπάρχουν δημοκρατικά μέσα εκτόνωσης με διαμεσολάβηση της έντασης.
Έτσι, αντί να ξεσπούν σε ένα εκλεγμένο σώμα, Γάλλοι και Γερμανοί παζαρεύουν πίσω από κλειστές πόρτες. Σε όποια συμφωνία και αν καταλήξουν, αυτή δεν πρόκειται να επηρεάσει άμεσα τους Γερμανούς και τους Γάλλους, αλλά τους Ισπανούς, τους Έλληνες, τους Ιρλανδούς και τους Πορτογάλους. Βασικά οι πλούσιοι αποφασίζουν πόση λιτότητα θα πρέπει να ανεχθούν οι φτωχοί.
Στην πορεία προς τις ελληνικές εκλογές ο Γιώργος Παπανδρέου δήλωνε: «Οι άνθρωποι αισθάνονται όλο και πιο αδύναμοι, γι' αυτό εμείς, ως σοσιαλιστές, νομίζω, πρέπει να πούμε πως η δημοκρατία είναι και πάλι στο επίκεντρο των πολιτικών μας, να δώσουμε στον πολίτη φωνή».
Ο Παπανδρέου κέρδισε υποσχόμενος να κάνει τους πλούσιους να πληρώνουν περισσότερους φόρους, να δώσει αυξήσεις μισθών πάνω από τον πληθωρισμό για τους δημοσίους υπαλλήλους και να παράσχει περισσότερη στήριξη στους χαμηλόμισθους και τους συνταξιούχους. Σήμερα κομματιάζει τις συντάξεις, αυξάνει την ηλικία συνταξιοδότησης και μειώνει την αμοιβή των δημοσίων υπαλλήλων.
Οι άνθρωποι αισθάνονται πιο αδύναμοι. Η δημοκρατία έχει ναυαγήσει στις περιφέρειες. Και τι έγινε με τους πολίτες που δεν διαθέτουν φωνή; Σε ό,τι αφορά όλους τους πραγματικούς υπεύθυνους για τη λήψη των αποφάσεων, αυτοί μπορούν κάλλιστα να παραγγείλουν το δείπνο τους.
* Ο Γκάρι Γιούνγκε είναι αρθρογράφος αναλυτής του αμερικανικού περιοδικού The Nation
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου