Μετράμε ήδη ένα εκατομμύριο ανέργους στην Ελλάδα

ΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΑΣ ΚΑΔΔΑ

Από την Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 7.2.2010 (το σκίτσο του Πάνου είναι από Το Ποντίκι)

Μια ανεργία «τέρας», που αριθμεί περίπου 1 εκατ. άτομα και «κρύβεται» πίσω από τις επίσημες στατιστικές, αποκαλύπτουν οι αναλυτικές μετρήσεις της ΕΣΥΕ. Επισήμως, κάνουν λόγο για 465.100 άτομα το τρίτο τρίμηνο του 2009 (δηλαδή για δείκτη στο 9,7% του εργατικού δυναμικού).

Ωστόσο οι αριθμοί δείχνουν ότι στην πράξη η ανεργία καλπάζει σε διπλάσιο ποσοστό, ανάλογο με αυτό που ανακοίνωσε προ ολίγων εβδομάδων ο υπουργός Απασχόλησης, Ανδρέας Λοβέρδος, μιλώντας, προφητικά, για τον κίνδυνο εκτίναξης της ανεργίας φέτος πάνω από το 20% του εργατικού δυναμικού.
Η μέθοδος

Ο επίσημος δείκτης «βγαίνει» με βάση συγκεκριμένη μεθοδολογία, που είναι κοινή σε πανευρωπαϊκό επίπεδο και «επιβάλλεται» από τη Eurostat. Τα επίσημα αυτά στοιχεία δείχνουν ότι η Ελλάδα πέρα από πολύ υψηλή ανεργία έχει και πολύ χαμηλό ποσοστό απασχόλησης, στο 6 1,9% του ενεργού ηλικιακά πληθυσμού έναντι 66,1 στην ευρωζώνη.

Στην Ελλάδα πολλοί είναι αυτοί (4,3 εκατ. άτομα) που δηλώνουν «άεργοι», έχουν δηλαδή παραιτηθεί από την προσπάθεια ανεύρεσης εργασίας. Οι αναλυτικές απαντήσεις στο ερωτηματολόγιο της έρευνας εργατικού δυναμικού της ΕΣΥΕ είναι αποκαλυπτικές για μια σειρά επιπλέον παραμέτρων που επιτείνουν το πρόβλημα:

* Άνεργος ορίζεται όποιος δεν έχει δουλειά, αλλά έχει στην πράξη αναζητήσει τον προηγούμενο μήνα. Αν αναζητούσε εργασία συστηματικά επί μήνες αλλά τις τελευταίες 4 εβδομάδες είτε απογοητεύθηκε είτε προσωρινά σταμάτησε προσδοκώντας να «ανοίξει» κάποια δουλειά, δεν προσμετρείται στα στοιχεία. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται και 104.000 άτομα που λένε ότι δεν αναζητούν δουλειά αλλά ωστόσο θα ήθελαν να έχουν. Από αυτούς πολλοί απογοητεύθηκαν (15.137) ή αφοσιώθηκαν στη φύλαξη παιδιών ή ηλικιωμένων (126.289 που αυξήθηκαν κατά 35,7% από το 2006).

* Δεν υπολογίζεται επίσης ως άνεργος όποιος υποαπασχολείται σε μια εργασία που έως προ τινος ήταν η «δεύτερή» του απασχόληση. Σύμφωνα με στελέχη της ΕΣΥΕ που μετέχουν στις έρευνες, πολλοί πολίτες δεν θέλουν να ονομάσουν τον εαυτό τους άνεργο, και έτσι δηλώνουν απασχολούμενοι, π.χ. ως αγρότες στο χωράφι ή στα ζώα που και πριν είχαν, αλλά παράλληλα είχαν μια εταιρεία ή απασχολούνταν σε ένα εργοστάσιο, ένα κατάστημα το οποίο τους απέλυσε κ.λπ.

Είναι χαρακτηριστικό, εξηγούν τα ίδια άτομα, ότι η απασχόληση στη γεωργία, «ξαφνικά» και μετά από πολυετή πτώση, το 2009 αυξήθηκε κατά 31.500 άτομα... Αιτία δεν είναι οι επιδοτήσεις των αγροτών αλλά το παραπάνω φαινόμενο, της «κάλυψης» ανέργων σε κάποια «δεύτερη» υποαπασχόληση.


«Κάλυψη»

* Ένας άλλος τρόπος να «καλυφθεί» η ανεργία, όπως έχει ήδη προκύψει από έρευνα του ΙΟΒΕ, είναι η έναρξη επαγγέλματος. Εν μέσω κρίσης, το 2009 αυξήθηκε κατά 1% ο αριθμός των αυτοαπασχολούμενων χωρίς προσωπικό, τη στιγμή που πολλές επιχειρήσεις «έκλεισαν». Αντιθέτως, μειώθηκαν όσοι απασχολούν εργαζόμενους αλλά και οι μισθωτοί κατά 1,4%.

* Από τη λίστα ανέργων απουσιάζουν και όσοι εργάζονται σε οικογενειακή επιχείρηση ως βοηθοί. Επίσης διαγράφονται από τη λίστα ανέργων. Πρόκειται για 258.521 άτομα, αριθμό που αυξήθηκε κατά 13% από το 2006. Η απασχόληση αυτού του είδους δεν συνεπάγεται καθημερινή παρουσία. Προσμετρούνται και όσοι απασχολήθηκαν έστω και μία ώρα την εβδομάδα.

* Ο «άνεργος» θα πρέπει να μην έχει απασχοληθεί την προηγούμενη εβδομάδα ούτε μία ώρα ως μισθωτός ή ως αυτοαπασχολούμενος. Δηλαδή «διαγράφονται» ακόμη και οι όποιοι μαθητευόμενοι και εκπαιδευόμενοι υπάλληλοι. Ωστόσο, στην Ελλάδα του εμπορίου και των υπηρεσιών, είναι πολλές οι περιπτώσεις ατόμων που δουλεύουν είτε περιστασιακά (σε διανομές, γκαρσόνια, υπάλληλοι, σε φιλικά πρόσωπα) για να κερδίσουν ένα μεροκάματο ή απλά δοκιμάζονται σε μια δουλειά, χωρίς όμως να «μείνουν».

Σύμφωνα με την έρευνα, έως 12 ώρες εργάστηκαν ως μισθωτοί την εβδομάδα πριν από την σχετική έρευνα 57.890 άτομα, αναλογία που αυξήθηκε κατά 25% από το 2006.

* Σε περίπτωση που κάποιος αυτοαπασχολούμενος δεν έχει δουλειά, επίσης δεν θεωρείται άνεργος, ακόμη και αν αυτό δεν έγινε λόγω εποχικής απασχόλησης (64.989 άτομα, αναλογία που αυξήθηκε κατά 34% την τελευταία τριετία).

* Ο ελεύθερος επαγγελματίας δεν θεωρείται άνεργος, ακόμη και αν δεν εργάστηκε στην επιχείρησή του για λόγους έλλειψης πελατείας (2.025 άτομα το 2009, 73% περισσότερα από το 2008), παρ' όλα αυτά θεωρείται απασχολούμενος.


Σε διακοπές

Το ίδιο ισχύει και για τους 40.401 επαγγελματίες που δηλώνουν ότι βρίσκονται σε «διακοπές». Πρόκειται για αριθμό που έχει αυξηθεί κατά 57% από το 2006, αφού ειδικά σε τουριστικές περιοχές δεν συμφέρει να διατηρούν τα καταστήματα ανοιχτά χωρίς κόσμο (π.χ. ξενώνες, χώρους εστίασης κ.λπ.).

* Ακόμη 9.274 άτομα έμειναν άπρακτα την εβδομάδα πριν από την έρευνα, γιατί δεν εργάστηκαν (ως συνήθως) ως βοηθοί σε οικογενειακή επιχείρηση

* Εκτός λίστας είναι και όσοι απουσιάζουν προσωρινά από τη μισθωτή εργασία τους (αν είναι εποχική απασχόληση, νοούνται άνεργοι), ακόμη και αν υπάρχουν οικονομικοί λόγοι (1.722 άτομα), για εργατικές διαφορές ή για διακοπές που και εδώ έχουν «περίεργα» αυξηθεί, στους 326.038 απασχολούμενους έναντι 242.958 το 2006.

Από την έρευνα της ΕΣΥΕ υπάρχουν πολλά ακόμη παραδείγματα ατόμων που «κρύβονται» από τον επίσημο δείκτη ανεργίας αλλά ουσιαστικά βρίσκονται σε αυτή τη θέση. Μόνο με βάση τα παραπάνω παραδείγματα, δηλαδή τις «κρυφές» ομάδες αλλά και τις «περίεργες» αυξήσεις σε κάποιες ομάδες όπως οι αγρότες ή οι επιτηδευματίες που βρίσκονται σε «διακοπές», υπολογίζεται ότι οι άνεργοι είναι κατά 470.000 περισσότεροι, δηλαδή ότι στην ανεργία αυτή τη στιγμή βρίσκονται περίπου 1 εκατομμύριο άτομα που θέλουν, αλλά δεν μπορούν, να εργαστούν...


Σε ποιους κλάδους έρχεται νέο τσουνάμι απολύσεων

Νέο και ισχυρότερο κύμα απολύσεων θα ξεδιπλωθεί τους επόμενους μήνες στις επιχειρήσεις που αναλαμβάνουν δημόσια έργα, στο εμπόριο αυτοκινήτων, στις εταιρείες πληροφορικής και αλλού, όπως προκύπτει σε έρευνα που διενήργησε το ΙΟΒΕ.

Σύμφωνα με τον υπεύθυνο του τομέα ερευνών Αγγελο Τσακανίκα «τα ισοζύγια απασχόλησης όπως έχουν διαμορφωθεί το τελευταίο τρίμηνο του 2009 παραμένουν αρνητικά, υποδηλώνοντας συνέχεια στις απώλειες θέσεων εργασίας κατά τους πρώτους μήνες του 2010, ιδιαίτερα στις κατασκευές. Όμως από την άλλη πλευρά είναι λιγότερο αρνητικά σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2009, γεγονός που φανερώνει ότι ένα μεγάλο μέρος των προσαρμογών στην απασχόληση στους περισσότερους τομείς έχει ήδη πραγματοποιηθεί».

Σύμφωνα με έρευνα που έγινε μεταξύ μικρών και μεγαλύτερων εταιρειών από όλους τους κλάδους, αυτοί που θέλουν να προσλάβουν είναι πολύ λίγοι:

* Στο σύνολο της βιομηχανίας μόνο μία στις εκατό εταιρείες λέει ότι θα κάνει προσλήψεις, έναντι 6% τον Μάρτιο. Οι απολύσεις έχουν περιοριστεί στο 21% των ερωτηθέντων από το 28% την άνοιξη. Μεγαλύτερες είναι οι πιέσεις στα ενδιάμεσα αγαθά, δηλαδή σε είδη που δίνονται προς επιχειρήσεις (π.χ. μεταλλικά προϊόντα, είδη συσκευασίας κ.λπ.). Απολύσεις θέλει να κάνει το 24%.

* Στις υπηρεσίες το 10% προσλαμβάνει και το 26% προωθεί περικοπές, αναλογία που δεν δείχνει να κοπάζει από τον προηγούμενη άνοιξη.

* Μεγάλες πιέσεις καταγράφονται στην πληροφορική (hardware & software) και στις συναφείς δραστηριότητες, με το 14% των επιχειρήσεων να προωθούν αύξηση απασχολούμενων αλλά το 36% απολύσεις.

* Ανάλογη είναι και η πορεία στις κατασκευές. Στο σύνολο μόνο το 7% προσλαμβάνει και το 41% θέλει να απολύσει, τη στιγμή που η κατάσταση είναι κάπως καλύτερη στις ιδιωτικές κατασκευές. (Το 6% προσλαμβάνει πλέον και μόνο το 35% θέλει περικοπές έναντι του 78% τον Μάρτιο). Όμως στις κατασκευές δημόσιων έργων τα πράγματα είναι πολύ πιο άσχημα. Μόνο το 7% πια θέλει επιπλέον εργάτες, έναντι του 33% τον προηγούμενο Φεβρουάριο, και το 43% προωθεί «ψαλίδι» έναντι του 26% την άνοιξη που μας πέρασε.

* Στα είδη οικιακού εξοπλισμού ούτε μία εταιρεία λιανικής δεν προσλαμβάνει, ενώ οι 10 απολύουν. Το ίδιο στο εμπόριο αυτοκινήτων και ανταλλακτικών, με μηδενικές προσλήψεις και, το κυριότερο, το 47% των επιχειρήσεων να δηλώνουν ότι θα περικόψουν προσωπικό.


Οι ευάλωτοι κρίκοι

Οι μεγάλες επιχειρήσεις αλλά και το κράτος είναι οι «πρωταθλητές» των απολύσεων το 2009, όπως προκύπτει από τους αναλυτικούς δείκτες της έρευνας της ΕΣΥΕ.

Το τρίτο τρίμηνο του 2009 μόνο κατά 0,7% μειώθηκε η απασχόληση (σε σχέση με έναν χρόνο πριν) στα 3,55 εκατομμύρια των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα.

Αντιθέτως, σε πολλούς τομείς που ελέγχονται από το κράτος (άμεσα ή έμμεσα), η μείωση των θέσεων εργασίας μόνο μέσα στο 2009 ήταν διψήφια.

Διψήφια ήταν πέρυσι η μείωση προσωπικού σε επιχειρήσεις που ελέγχονται από το Δημόσιο και στο 12% έφτασε στις κρατικές τράπεζες και στις ΔΕΚΟ. Αύξηση υπήρξε στις δημοτικές επιχειρήσεις και στους ΟΤΑ και παγωμένη ήταν η κατάσταση στο Δημόσιο. Οι πολυάριθμες σε προσωπικό εταιρείες έκαναν τις πιο μεγάλες απολύσεις. Ακόμη και προσλήψεις προσωπικού καταγράφονται σε εταιρείες που απασχολούν 1-5 άτομα. Κατά 1,5% αυξήθηκε η απασχόληση σε όσες έχουν 1 εργαζόμενο και κατά 3,4% σε όσες έχουν 2 άτομα.

Ωστόσο στο σύνολο των εταιρειών που απασχολούν έως 10 υπαλλήλους το προσωπικό περιορίστηκε το 2009 κατά 10%, καθώς οι πιο «μεγάλοι» απέλυαν.


Χάνονται 4 δισ. το χρόνο από τη «μαύρη εργασία»

Απώλεια εισφορών κοινωνικής ασφάλισης αξίας 4 δισ. ευρώ τον χρόνο προκαλεί η «μαύρη» εργασία, που λαμβάνει εκρηκτικές διαστάσεις στην Ελλάδα λόγω της κρίσης.

Διπλασιάστηκαν μέσα στο 2009 τα «κρούσματα» ανασφάλιστης εργασίας στις έρευνες του Σώματος Επιθεωρητών Εργασίας, με μία στις τέσσερις επιχειρήσεις που ελέγχθηκαν τον Δεκέμβριο να απασχολεί ανασφάλιστους.

Ο αριθμός τους είναι πολύ μεγάλος. Επισήμως δηλώνουν σε σχετική έρευνα της ΕΣΥΕ ότι αμείβονται με «μαύρα» λεφτά 200.000 εργαζόμενοι. Ωστόσο, σύμφωνα με επιστήμονες αλλά και τα στοιχεία που συλλέγουν άλλες υπηρεσίες της ΕΣΥΕ, φτάνουν πλέον στις 700.000 περίπου, αν συνυπολογιστούν όσοι «κρύβονται» από τις επίσημες δημοσκοπήσεις.

Αυτό προκαλεί όχι μόνο κοινωνικά προβλήματα, λόγω των άγνωστων εργασιακών συνθηκών που γνωρίζουν αλλά και της έλλειψης ασφάλισης, αλλά και πολύ μεγάλη οικονομική ζημία: Το ποσό των 4 δισ. ευρώ που χάνονται θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει την βιωσιμότητα του συνταξιοδοτικού συστήματος χωρίς να χρειάζονται τόσο επώδυνες παρεμβάσεις.

Τα στοιχεία δείχνουν ότι τι πρόβλημα της «μαύρης» εργασίας εντείνεται ταχύτατα καθώς, λόγω της οικονομικής κρίσης, η μαύρη εργασία έχει μετατραπεί στον «προθάλαμο» της ανεργίας:

1. Σε κλάδους με υψηλή παραβατικότητα, που συνήθως ερευνούν οι υπηρεσίες του υπουργείου Απασχόλησης (Σώμα Επιθεωρητών Εργασίας), το πρόβλημα διογκώνεται μήνα με τον μήνα. «Ενώ τον Ιανουάριο στους ελέγχους αδήλωτη εργασία καταγράφηκε στο 10-12% των περιπτώσεων, στο τέλος Δεκεμβρίου το ποσοστό είχε φτάσει στο 23-25%» επισημαίνει ο Χρήστος Ιωάννου, μεσολαβητής - διαιτητής του ΟΜΕΔ. Οπως εξηγεί αυτό δεν σημαίνει ότι είναι ευθέως ανάλογη (25% δηλαδή) και η αδήλωτη εργασία, καθώς στις επιχειρήσεις που δεν εκτιμάται πιθανή παραβατικότητα συνήθως δεν γίνονται έλεγχοι. Εκτιμάται ότι το πρόβλημα θα συνεχίσει να εντείνεται εντός του 2010, καθώς λόγω της κρίσης οι εργαζόμενοι είναι εγκλωβισμένοι και δύσκολα αντιδρούν. Το ζήτημα θα εξετάσει η ομάδα εργασίας για την αδήλωση εργασία, που έχει ξεκινήσει τις συναντήσεις της.

Σύμφωνα με όσα προκύπτουν από τους ελέγχους, μεγάλη «πληγή» δεν εμφανίζεται μόνο σε επιχειρήσεις που απασχολούν ανασφάλιστο προσωπικό αλλά και σε ελεύθερους επαγγελματίες που απασχολούν περιστασιακά βοηθούς, τους οποίους δεν δηλώνουν.

2. Με τα παραπάνω στοιχεία συμφωνούν και οι δημοσκοπήσεις της ΕΣΥΕ. Καταγράφουν αύξηση ρεκόρ κατά 25% στα άτομα που επισήμως δηλώνουν ότι εργάζονται ανασφάλιστα από το 2006 μέχρι σήμερα.

Εκτιμάται έτσι ότι με συντηρητικές μετρήσεις «μαύρα» λαμβάνουν περίπου 700.000 άτομα, τα οποία κατά κύριο λόγο είναι οικονομικοί μετανάστες (μελέτες τούς υπολογίζουν μαζί με όσους δεν απασχολούνται σε 1 με 1,5 εκατ.). «Πολλοί είναι αυτοί, κυρίως οι οικονομικοί μετανάστες, που φοβούνται ακόμη και στην εμπιστευτική αυτή σφυγμομέτρηση να πουν την αλήθεια φοβούμενοι τις επιπτώσεις» δηλώνουν χαρακτηριστικά.

3. Όλα έχουν το αντίτιμό τους, και πλέον το κόστος για την κοινωνία αλλά και τον προϋπολογισμό είναι δυσβάστακτο. Πέρα από τις κοινωνικές εντάσεις και τη φοροδιαφυγή, τίθεται μεγάλο θέμα εισφοροδιαφυγής. Η απώλεια υπολογίζεται στα 4 δισ. ευρώ μόνο από τους 700.000 ανασφάλιστους στην κύριά τους εργασία.