Έλεος. Όχι άλλα σενάρια

Από την Καθημερινή

Του Κώστα Λεονταρίδη

Εμβληματική υπόμνηση του Ισπανικού Εμφυλίου είναι η «Γκερνίκα» του Πάμπλο Πικάσο. Πάνω στον καμβά, βαλμένα με μεγαλοφυή και ανατριχιαστική λιτότητα, διαμελισμένα σώματα, ο ταύρος και το άλογο, οι ολοφυρόμενες γυναίκες, νεκρά νήπια, ορίζουν τη φρίκη μιας σύγκρουσης που ήταν το προανάκρουσμα του Δευτέρου Παγκοσμίου.


Για τον Αμερικανικό Εμφύλιο (1861 - 1865) γνωρίζουμε τα πολύ βασικά, ότι ήταν μεγάλο ανθρωποσφαγείο. Για πολλούς από εμάς απλουστεύεται σε έναν πόλεμο που είχε ως επίκεντρο το καθεστώς της δουλείας στις τότε πολιτείες των ΗΠΑ. Ο πρόεδρος Λίνκολν και ο στρατηγός Γκραντ από τους Βόρειους, ο στρατηγός Λη από τους Νότιους, είναι τα ονόματα που έρχονται πρόχειρα στο νου. Αντε, ίσως και η μάχη του Γκέτισμπεργκ.

Η εικόνα που έχουμε εμπλουτίζεται, έστω και μονόπλευρα, καθώς πρωταγωνιστούν οι Νότιοι, από το ατελείωτο κινηματογραφικό «Όσα παίρνει ο άνεμος» των 10 Όσκαρ. Δειγματοληπτικά τα παραδείγματα.

Η δική μας μακρά ιστορία είναι πλουσιότατη σε εμφύλιους σπαραγμούς. Ο Πελοποννησιακός Πόλεμος των αρχαίων ημών προγόνων συνθέτει ένα συγκλονιστικό πεδίο διατριβής όπου οι ωμότητες, ο οικονομικός ανταγωνισμός, οι συμμαχίες, οι προδοσίες, οι ανακωχές, η παράμετρος του «ξένου παράγοντα» δίνουν ένα δραματικό αρχετυπικό στίγμα.

Οι εγωισμοί, οι τακτικισμοί και η αδελφοκτονία των Ελλήνων στάθηκαν οι καλύτεροι σύμμαχοι των Οθωμανών, καθώς δύο χρόνια μετά το ξέσπασμα της Επανάστασης του 1821, Φιλικοί, κοτζαμπάσηδες του Μοριά, Υδραίοι, Ρουμελιώτες διαγκωνίζονταν για την επικυριαρχία με μεθοδολογίες που και ο ιστορικός του μέλλοντος θα έμπαινε σε πειρασμό να διασκευάσει. Διαβάζεις σελίδες ποτισμένες με βυζαντινισμό και ανατριχιάζεις.

Ο Εθνικός Διχασμός που προηγήθηκε της Μικρασιατικής Καταστροφής οδήγησε σε συγκρουσιακά φαινόμενα, ισοδύναμα ενός εμφυλίου.

Και όταν το 1945 η υπόλοιπη Ευρώπη μάζευε συντρίμμια, επούλωνε πληγές και χάρασσε ειρηνικό το μέλλον, η πολυτραυματισμένη ηρωική Ελλάδα εισερχόταν σε έναν εμφύλιο σπαραγμό που θα άφηνε για δεκαετίες βαριά σκιά.

Σήμερα, υπό τη σκιά άλλων ραγδαίων εξελίξεων, συμφωνήσαμε ότι σήμανε το τέλος της μεταπολίτευσης. Συμφωνήσαμε, επίσης, ότι η χώρα βρίσκεται σε καθεστώς ιδιότυπου πολέμου, άγνωστης διάρκειας και κατάληξης. Έως ότου ακούστηκαν άνδρες με δημόσιο λόγο, που διατηρούν στο ακέραιο το τεκμήριο της σοβαρότητας, να κρούουν κώδωνα κινδύνου ακόμα και για έκρηξη εμφυλίου. Κουβέντα βαριά, ασήκωτη για τους παλαιότερους, θολή για τους νέους.

● Εμφύλιος με ποιους πρωταγωνιστές;

● Ποια και πόσα στρατόπεδα;

● Εμφύλιος με πολλαπλές ενέργειες τυφλής βίας;

Όταν απευθύνεσαι σε έναν κόσμο τσακισμένο, υποζύγιο σεναρίων, βουτάς βαθιά τις λέξεις στο μυαλό. Έλεος πια.